Nazirin Ermənistan səfərinin pərdəarxası
İsrailin regional əməkdaşlıq naziri Tsaxi Aqnebi Ermənistana rəsmi səfərə gəlib. Cebhe.info-nun məlumatına görə, səfər Ermənistanın xarici işlər naziri Edvard Nalbandyanın dəvəti əsasında həyata keçirilib. Tsaxi Aqnebi Ermənistan parlamentinin spikeri Ara Babloyan və baş nazir Karen Karapetyanla görüşəcək.
Səfərin ilk günü Edvard Nalbandyanla danışıqlar aparan İsrailin regional əməkdaşlıq nazirinin Ermənistanın nəqliyyat, rabitə və informasiya texnologiyaları, həmçinin kənd təsərrüfatı nazirləri ilə də görüşü nəzərdə tutulub.
Qeyd edək ki, İsrail Azərbaycanla iqtisadiyyat, energetika, hərbi və təhlükəsizlik sahələrində ən yaxın strateji tərəfdaşlarından sayılır. Rəsmi İrəvan İsrailin Azərbaycanı müasir silahlar və raketdən müdafiə sistemi ilə təmin etməsindən dəfələrlə narahatlığını bildirib. Cəbhə xəttində ermənilərin döyüş mövqelərinin məhv edilməsində istifadə olunan yüksək texnologiyalı raketlər və artilleriya qurğularını Azərbaycan İsraildən alıb. 2016-cı ilin aprel döyüşləri zamanı Ermənistan ordusunun darmadağın edilməsində əsasən İsrail istehsalı olan silahlardn istifadə olunmuşdu. 2016-cı ildə İsrail Azərbaycana 148 milyon dollar dəyərində silah satıb. Bundan başqa, Azərbaycan 2017-ci ildə İsraildən "Dəmir gümbəz” raketdən müdafiə sistemləri, "EXTRA” yer-hava raketləri , idarəolunan "Lahad” raketləri, "SPİKE” raketlərinin ən son texnoloji modelini, düşəmənin mövqelərini və canlı qüvvəsini məhv edən "Dron” aparatları, raket daşıya bilən pilotsuz təyyarələr və digər silahlar alıb. Ermənistan da dəfələrlə İsrail silahlarının alınmasında maraqlı olduğunu bəyan edib. Buna baxmayaraq, Təl-Əviv İrəvanın təklüfinə müsbət cavab verməyib. İsrail müsəlman ölkəsi olan Azərbaycandakı yəhudi icmasının dinc və təhlükəsiz şəraitdə yaşamasına mühüm önəm verir. İkincisi, İranla həmsərhəd olan Azərbaycanın İsraillə strateji tərəfdaşlıq münasibətləri qurması Təl-Əvivin geosiyasi maraqlarına tam cavab verir. Üçüncüsü, İsrail idxal etdiyi neft və benzinin 50 faizə qədərini Azərbaycandan alır. Dördüncüsü, Azərbaycan İsrail silahlarının əsas alıcısı kimi mühüm bazar rolunu oynayır. Artıq müdafiə sənayesi texnologiyası sahəsində də hər iki ölkə birgə əməkdaşlıq qurub.
Ona görə də israilli nazirin Ermənistana səfər etməsi Azərbaycan üçün ilk baxışda heç də müsbət təsir bağışlamır. Ancaq İsrail hökumətinin Ermənistanla əməkdaşlıq etməsi heç də Azərbaycanla strateji tərəfdaşlığa son qoyması anlamına gəlmir. İsrail daha çox Ermənistanın kənd təsərrüfatı sahəsinə maraq göstərdiyini bildirir. Buna baxmayaraq, Təl-Əvivin Ermənistana marağının artması daha çox İran amili ilə izah oluna bilər. İran Cənubi Qafqazda Azərbaycanla müqayisədə Ermənistanla daha sıx əlaqələrə malikdir. Eyni zamanda, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi səbəbindən Azərbaycan və Türkiyə ilə sərhədləri bağlı olan Ermənistan üçün İran açıq qapı rolunu oynayır. Bu da öz növbəsində İrana Rusiya ilə yanaşı, Ermənistan iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrində inhisarçılıq yaratmaq imkanı verib. Yəni Ermənistan İranın Cənubi Qafqazda möhkəmlənməsi ndə açar rolunu oynayır. Bir müddət öncə stomotoligiya üzrə təhsil almaq adı altında İrəvanda təlim keçən və İsrail əleyhinə fəaliyyət göstərən casus şəbəkəsi arasında İran xüsusi xidmət orqanlarının da gizli əməkdaşları aşkar edilmişdi. Təbii ki, bütün bunlar İsraili narahat edir. Ona görə də Təl-Əviv İranın müttəfiqi olan Ermənistanla münasibətləri görünür, səhmana salmaq üzərində düşünür. Ancaq İsrailin Ermənistana müasir silahlar verəcəyi inandırıcı deyil. İlk növbədə ona görə ki, Ermənistanın hərbi arsenalı Rusiyanın nəzarəti altındadır. Üstəlik, hər iki ölkə vahid qoşun birləşmələri yaradıb. Ermənistanın dövlət sərhədlərinin və hava məkanının müdafiəsi Rusiyaya həvalə edilib. Belə olan təqdirdə, Ermənistanın İsraildən silah almasına Rusiya heç vaxt razı olmaz. İkincisi, İsrailin yüksək texnologiyalı, NATO standartlarına uyğun müasir silahlarını almaq üçün Ermənistanın hərbi büdcəsi yetərli deyil. Eyni zamanda, Ermənistanın İsraillə hərbi-təhlükəsizlik sahəsində əlaqələr qurması İranın sərt cavab addımları ilə qarşılana bilər. Bu baxımdan, Sarkisyan iqtidarının guya İsraildən silah almaq niyyətində olmasına dair bəyanatları daha çox daxili ictimai rəyə hesablanıb. İsrailin Azərbaycanla hərbi-təhlükəsizlik sahəsində tərəfdaşlığa dair xüsusi müqavilə imzalayıb. Təl-Əviv Ermənistana görə həmin sazişin pozulmasına yol verə bilməz. Əks təqdirdə, Azərbaycan kimi nəhəng iqtisadi və hərbi tərəfdaşını itirmiş olar. İsrailin xarici siyasətində əməkdaşlıq etdiyi ölkədə yaşayan yəhudi icmasının sayı və vəziyyət əsas prioritetlərdən biri kimi götürülür. Ermənistan parlamentində isə milli azlıqlara cəmi 4 yer ayrılıb. Bunlar kürdlər, yezidilər, ruslar və assuriyalılardır. Yəni, Ermənistanda yəhudilərin sayı nəzərə çarpmayacaq qədər azdır. Ona görə Ermənistan İsrail üçün strateji tərəfdaş sayıla bilməz. İkitərəfli münasibətlərdə ticarətin və geosiyasi maraqların üstünlük təşkil etməsi ehtimalı daha yüksəkdir.
Ermənistanla münasibətlərinin istiləşməsində Benyamin Netanyahu hökumətinin Türkiyə ilə münasibətlərində son günlər yaranmış diplomatik gərginlyin də təsir etdiyi istisna olunmur. Nazir Tsaxi Aqnebinin İrəvanda qondarma erməni soyqırımı abidəsini ziyarət etməsi Ankaraya ünvanlanmış siyasi mesaj hesab oluna bilər.
Müşfiq Abdulla
Cebhe.info