"Mehman Əliyevlə, Hikmət Hacızadə ilə Əli İnsanov hansı formada birlik yarada bilər ki?”

İqbal Ağazadə: "O toplantını cəmiyyət birlik mesajı kimi qəbul etmədi”

Hazırda ölkənin siyasi gündəmində bir sıra önəmli məsələ var. Bunlardan ən aktualı bələdiyyə seçkiləridir. Son günlər müzakirə olunan əsas siyasi hadisələrdən biri də müxalifətin birliyi istiqamətində göstərilən təşəbbüslərdir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı danışıqlar, müzakirələr də intensivləşib. Bu və digər məsələlərlə bağlı suallarımızı Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə cavablandırdı.

-İqbal bəy, bələdiyyə seçkilərinə ən aktiv hazırlaşan təşkilatlardan biri  rəhbərlik etdiyiniz partiyadır. Seçkilərdə iştirak partiyalara nə qazandırır?

-Hesab edirəm ki, bu seçkidə ən aktiv olan birinci partiyayıq. Çünki müxalif düşərgədə bizdən başqa o sayda namizədlə proseslərə qatılan heç bir təşkilat yoxdur. Biz 800-dən yuxarı subyektlə, 1500-dən çox namizədlə seçkilərdə iştirak edirik. Seçki bizim üçün iki tərəfdən çox vacib amildir. Birincisi, təşkilat yenidən özünü formalaşdırır, hər seçkidə partiya toparlanır, strukturlarına əl gəzdirir, belə demək mümkündürsə, silkələnir. İkincisi isə seçkidə seçici ilə ünsiyyət qurmaq imkanı əldə edirik. Seçiciyə kim olduğumuzu, nə istədiyimizi, ən ucqar kənddə belə namizədimizin olduğunu, partiyanın geniş spektri əhatə etdiyi barədə məlumat veririk. İmkanımız olacaqsa, seçki platformamızı çatdıracağıq, partiyanın plakatlarını bütün məntəqələrin müəyyən etdiyi lövhələrdə vuracağıq. Ona görə də seçki bizim üçün vazkeçilməz məsələdir. Digər tərəfdən hakimiyyətə gəlməyin yeganə yolunu seçki hesab edirik. Bələdiyyə seçkiləri mahiyyət etibarı ilə böyük seçki deyil. Çünki bələdiyyələrin statusu olduqca aşağıdır. İri şəhərlərdə bələdiyyə, bələdiyyə məclisləri yoxdur. Bələdiyyələrin real səlahiyyətləri olduqca aşağıdır, demək olar ki, icra stukturlarında tam formada asılıdır. Yarı ciddi, yarı zarafat olaraq bir dəfə qeyd etmişəm ki, bir qəbir yerindən başqa heç bir məsələyə bələdiyyə özbaşına münasibət bildirə bilmir. Bələdiyyə seçkiləri balaca kampaniya olsa da,  iri seçkilərə hazırlıq məhz buradan başlayır. Bələdiyyə həm də böyük spektrı əhatə edir və adamlarla ünsiyyət imkanı verir.

-Seçkilərdə iştirak etməməyə niyə qarşısız?

-Əvvəla onu deyim ki, seçkidə iştirak etməməyə qarşı deyiləm. Sadəcə, bunu prinsip olaraq doğru hesab etmirəm. Qarşı hesab etdiyim məsələ, hər bir partiyanın öz işidir. Amma cəmiyyət təkcə bizim partiyadan ibarət deyil. Bizim partiya da ictimai rəyi formalaşdıran tək partiya deyil. Digər müxalif partiyalar da ən azı hakimiyyətdən narazı elektoratın rəyini formalaşdırır. Onun proseslərə hansı dinamikada qoşulacağını təsbit edən siyasi xətt yürdür. Təəssüf ki, mütləq əksəriyyət seçkidə iştirak etmədiyi üçün dinamika zəifləyir. Onlar dinamikanın artmasının qarşısını alırlar. Seçki dinamikası zəifləyəndə isə seçici ilə ünsiyyətimiz, verdiyimiz mesajların sayı olduqca aşağı olur. Seçici bu mesajları qəbul etmək imkanlarından sanki özünü bir qədər təcrid edir. Ona görə də onların seçkiyə qatılmamasını hər dəfə də bir qədər ictimai qınaq kimi qeyd etmişəm. Hər bir partiya bu məsələdə müstəqildir, özü qərar verə bilər. Amma məhz bu dinamiklik nöqteyi nəzərindən cəmiyyətə müsbət ab-hava vermədiklərinin fərqindəyəm.

-Bələdiyyə seçkilərində nəzərdə tutduğunuz nəticəyə nail olsanız partiyanız nə qazanacaq?

-Partiya bələdiyyə seçkilərində iştirak edib yer qazanan üzvlərimiz həm də partiyanın işində aktiv yer alırlar. Vətəndaşlarla ünsiyyətdə olurlar, üstəgəl partiyanın strukturları seçilmiş adamların təqribi siyahısını bilir, onlarla işləyir. Seçkinin necə olmasının müasir texnologiyasını onlar gələcək parlament və bələdiyyə seçkilərində namizədlərə kömək, seçicini inandırmaq və arxalarınca aparmaq prinsiplərini ortaya qoya bilər.

-Siyasi institutların  zəif olması nə ilə bağlıdır? Burada seçkilərəi boykot etməyin rolu varmı?

-Hakimiyyətin siyasi institutlara yanaşması doğru deyil. 2002-ci ilin 24 avqustunda keçirilən referendumda Konstitusioyaya edilmiş düzəlişləri ilə proporsional seçki sistemi ləğv edildi. Bu siyasi institutların cəmiyyətdəki yerini zəiflətməyə hesablanmış addım idi. İnsanlar siyasi institutlar vasitəsilə bələdiyyə, parlament və prezident seçkilərində iştirakın mənasız olduğunu düşündülər. Adamlarda belə bir təfəkkür formalaşdı ki, partiya üzvü kimi seçkiyə getməkdənsə, majoritar qaydada getmək yaxşıdır. Onsuz da partiyanın olub-olmaması heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Hakimiyyət bu istiqamətdə də bəlli bir xətt yürütdü. Parlamentdə 40-45, bəzən də daha artıq bitərəf deyilən deputat anlayışını ortaya atdı. Çoxluq iqtidarda, ikinci bitərəflərdə, azlıq isə digər partiya mənsubu parlamentdə təmsil olundu. İnsanlar da düşündü ki, nədən mən müxalif siyasi partiyada olum? Əgər bitərəf seçilmək mümkündürsə, parlamentdə onun nümunələri var, hətta bitərəf olaraq prezident seçkilərində namizəd olmaq olarsa, bitərəf olaraq MSK və dairələrdə nümayəndə yerləşdirə bilirəmsə, niyə siyasi institut seçim, həm də üzərimə müxalif bir yük, hakimiyyətin basqısını, repressiya götürüm? Ona görə də adamlar geri çəkildi və hakimiyyət bu yolla siyasi institutları zəiflətdi. Ona görə də cəmiyyətdə siyasi institutların yeri azdır. Siyasi təzyiqlər, repressiyalar, həbs təhlükəsi, işdən qovulmalar, mühacirətə getmələr də siyasi institutları zəiflədən amillərdən biri oldu.

-Seçki, yoxsa razılaşdırılmamış aksiyalar... Hazırkı durum üçün hansı daha effektiv yoldur?

-Hər bir partiyanın özünün mövqeyi var və bunda haqlıdır. Çünki o qədər partiya üzvləri qəbul edir. Partiya qərarlarını kənardan müdaxilə ilə kimsə tənzimləyə bilməz. O qrupda, partiyada, xətdə cəmləşən insanlar hansı qərarı verirlərsə, ondan haqlıdır. Yetər ki, tələbləri, addımları qanunamüvafiq olsun.

-Müxalifətin birləşməsi məsələsi demək olar ki, bütün zamanların ən aktual müzakirə mövzusudur. Sizcə, müxalifət niyə birləşə bilmir?

-Əslində, müxalifətin birləşməsi anormal bir şeydir. Demokratik cəmiyyət olanda müxalifət niyə birləşsin ki? Partiyalar birləşmək üçün yaranmayıb. Ortaq kabinet yara bilərlər, səs çoxluğu, maraqlar təmin olunar. Bütün anormal cəmiyyətlərdə, qanunauyğunluqlarla inkişaf etməyən cəmiyyətlərin hamısında müxalifətin birləşməsi aktual olur ki, daha çox sayla, insanlar qeyri-demokratikliyin qarşısına bir sədd çəkə bilsin. Azərbaycan cəmiyyəti ona görə müxalifətin birləşməsini hər zaman aktuallaşdırır.

-Müsavat Partiyasının təşəbbüsü ilə keçirilən toplantıya siz də dəvət almayanlardansız. Sizi niyə çağırmamışdılar?

-Məni dəvət etmək onların görəvi deyildi. Məni dəvət etmək görəvi olmayan insanları buna görə nə ittiham etmək, nə də alqışlamaq fikrim yoxdur. Adamlar o insanlarla müzakirə keçirmək istəyirdilər. Siz məndən müsahibə alırsınız, sizi ittiham edə bilmərəm ki, niyə başqasından müsahibə almırsınız və ya alırsınız. Azərbaycanın taleyi məsələsinə kiminsə bir arada oturması, müzakirə etməsindən çox seçicinin rəyi sonda qiymət verəcək. Biz ona arxayınıq. Seçicinin rəyinə güvənirik ki, ilk demokratik fürsət Azərbaycanda ilk Ümid hakimiyyətini yaradacaq.

-Ümumiyyətlə, həmin toplantını birlik mesajı kimi qəbul etmək olarmı?

-Yox. Əvvəla siyasi institutlarla ictimai-siyasi nüfuzu olan insanların birliyini əldə etmək mümkün deyil. Mehman Əliyev, Hikmət Hacızadə, Əli İnsanov və digərləri bir siyasi institut, partiya, təşkilatla hansı formada birlik yarada bilər ki? Bu birliyin konturları nə olacaq?

Onlar fəaliyyətlərini necə koordinasiya edəcəklər? Məsuliyyətləri fərqli olan adamlar necə bir yerdə otura bilər? Bir Müsavat Partiyasının başqanı ilə ictimai-siyasi ekspert qismində çıxış edən adamın məsuliyyətləri tamamilə fərqlidir. Ona görə də həmin toplantını birlik mesajı kimi qəbul etmədim. Cəmiyyət də bu cür qəbul etmədi.

-Partiyalararası inteqrasiya  necə, mümkündürmü?

-Demokratiya üzərindən hər şey mümkündür. Demokratikləşmək istiqamətində hər şey etmək, hər danışığa getmək olar. Danışıq masasında da əyləşmək lazımdır, müzakirə etmək də lazımdır. Amma bloklaşma, vahid namizəd artıq fərqli şeylərdir.

-Gündəmi zəbt edən mühacir qalmaqalına münasibətiniz necədir? Təkcə Müsavat Partiyası bu prosesdə var, yoxsa...?

-Heç bir partiyanın hüquqi və ya qeyri-hüquqi addımlarını müzakirə etmək fikrində deyiləm. Çünki onlar cəmiyyəti bütövlükdə əhatə etmirlər. Bu, bəlli bir qrup üçündür. Etdikləri qeyri-qanunidirsə, hüquq, qeyri-mənəvidirsə, partiya cavab verəcək.

-Azərbaycanla Avropa Birliyi arasında imzalanması deyilən tərəfdaşlıq sazişinə digər müxalif nümayəndələrindən fərqli münasibət sərgilədiniz. Sazişin Azərbaycan üçün vacib olduğunu bildirdiniz. Amma məlum olduğu kimi, sənəd imzalanmadı və hazırda bu məsələ gündəmdə deyil. Bu sənəd niyə vacibdir və imzalanması niyə yubadılır?

-Biz Avropaya inteqrasiya etməyi bacarmalıyıq. Biz Avropaya ona görə inteqrasiya edirik ki, cəmiyyətimiz daha yaxşı yaşasın, bütöv olsun. İnsanlarımız daha güvənli hüquqi və sosial sistemdə yaşasın. Amma Avropa Şurasına daxil olmaq "Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsini istisnasız halda sülh yolu ilə həll edəcəyik” kimi bəyanatlara və öhdəliklərə imza atmadan baş verməlidir. Avropa və digər strukturların hamısına birmənalı şəkildə aydın deyilməlidir ki, biz torpaqlarımızdan vaz keçməyəcəyik.

-Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı son proseslər nə vəd edir?

-Bizə heç bir şey vəd etmir. Bizə vəd olunan bir şey var, torpaqları işğaldan azad edə biləcək hakimiyyət formalaşdırmaq. Bu birmənalıdır. Azərbaycanın ən ucqar nöqtəsindən, Zəngilandan tutmuş Gədəbəyə qədər işğal olunmuş ərazilər qaytarılacaq. Orada bu gün 100 min adam yaşayır. Orada 1 milyon adam yaşasa belə, 10 milyonluq Azərbaycan xalqının 5 milyonu qırılsa belə, o torpaqları heç kimə verməyəcəyik. Bu gün Paşinyan hər gün Dağlıq Qarabağla bağlı müxtəlif bəyanat verir.  1997-ci ilin noyabrında Ter- Petrosyan istefa verərkən verdiyi bəyanatı onlara xatırladıram: Unutmayın, o şeyi ki, bu gün sizə təklif edirlər, götürmürsüz, bir gün yalvaracaqsız. Bir gün Paşinyan və onun yerinə gələcək hər kimsə o və Dağlıq Qarabağda və Ermənistanda yaşayan əhali Azərbaycanla sülh müqaviləsi bağlamaq, atəşkəsi saxlamaq, müharibə etməmək, düşmənçiliyi dərinləşdirməmək üçün yalvaracaqlar. Bəlkə onda çox gec olacaq, bu gün onu düşünsünlər.

Vilayət Muxtar